Fundacja Rozwoju Rynku Finansowego oraz Związek Przedsiębiorstw Finansowych – dwie organizacje branżowe, reprezentujące łącznie ponad 70% rynku pożyczek pozabankowych, zwróciły się do Ministra Finansów z apelem o podjęcie pilnych działań, łagodzących skutki ekonomiczne pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 dla przedsiębiorców działających w branży i zapewniające stabilność polskiego systemu finansowego.

Pozabankowe pożyczki gotówkowe od wielu lat z powodzeniem uzupełniają ofertę sektora bankowego, umożliwiając dostęp do finansowania dla tysięcy Polaków. Na przestrzeni ostatnich kilku lat sektor stał się adresatem szeregu regulacji prawnych, dzięki czemu instytucje pożyczkowe działają dziś w sposób transparentny i profesjonalny. Firmy pożyczkowe, wspólnie ze zrzeszającymi je organizacjami branżowymi, dokładają starań, aby prowadzić działalność nie tylko zgodnie z literą prawa, ale także z poszanowaniem norm etycznych oraz społecznej odpowiedzialności biznesu.

Sektor instytucji pożyczkowych, jakkolwiek świadczy usługi podobne do usług bankowych – udziela pożyczek gotówkowych – istotnie różni się od sektora bankowego. Instytucje pożyczkowe nie gromadzą depozytów, a środki na prowadzenie akcji pożyczkowej pozyskują z rynku kapitałowego, np. w formie emisji obligacji, z rynku bankowego, czy też od podmiotów powiązanych. Instytucje pożyczkowe są podmiotami oferującymi tylko jeden rodzaj usługi finansowej – pożyczki. Powoduje to, że nie są w stanie kompensować strat w tym segmencie przychodami, uzyskiwanymi w innych segmentach oferowanych usług – jak robią to podmioty oferujące szerszą gamę produktów, czyli banki.

Sektor instytucji pożyczkowych, odmiennie od sektora bankowego, nie uczestniczy w operacjach płynnościowych wynikających z przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2019 r. poz. 1810) – nie jest beneficjentem operacji otwartego rynku, czy kredytu refinansowego. Staje dziś w obliczu niezwykle trudnej sytuacji, w której, z jednej strony, chce zapewnić jak najszersze wsparcie tysiącom naszych klientów, a z drugiej strony zachować płynność nie tylko, aby móc prowadzić bieżącą działalność operacyjną, ale także, aby wypłacać wynagrodzenia kilkudziesięciu tysiącom pracowników oraz regulować zobowiązania wobec swych wierzycieli.

Związek Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce oraz Fundacja Rozwoju Rynku Finansowego, wspólnie z instytucjami pożyczkowymi, których interesy reprezentują, wypracowały pakiet rozwiązań, mających na celu wsparcie kredytobiorców dotkniętych skutkami pandemii koronawirusa SARS-CoV-2.

Jako przedstawiciele sektora instytucji pożyczkowych, działając w poczuciu odpowiedzialności i trosce o interesy naszych klientów, wyrażają gotowość podjęcia dalej idących działań, wspierających klientów. Możliwość realizacji tych działań jest jednak warunkowana wprowadzeniem instrumentów, które umożliwią instytucjom finansowym utrzymanie płynności.

Z ankiety przeprowadzonej wśród instytucji pożyczkowych reprezentowanych przez Związek Przedsiębiorstw Finansowych i Fundację Rozwoju Rynku Finansowego, w której uczestniczyły 22 podmioty, wynika, że:

• blisko 96% instytucji pożyczkowych szacuje pogorszenie spłacalności pożyczek w efekcie pandemii koronawirusa SARS-CoV-2, a problemy ze spłatą mogą dotyczyć nawet do 50% aktywnych klientów;
• ponad 81% podmiotów spodziewa się problemów z dostępem do uzyskania finansowania w związku z trudną sytuacją ekonomiczną na rynkach światowych oraz na rynku polskim;
• zdecydowana większość spółek ocenia, iż dojdzie do istotnego pogorszenia wyników finansowych w związku z obniżeniem stóp procentowych;
• żadna z instytucji pożyczkowych nie będzie w stanie oferować swoim klientom tzw. wakacji kredytowych, jeśli nie będzie mieć dostępu do dodatkowych źródeł finansowania.

FRFF i ZPF zwróciły się do Ministra Finansów z prośbą o pilne podjęcie poniższych działań, które niwelowałyby część skutków pandemii koronawirusa SARS-CoV-2.

1. Zapewnienie firmom pożyczkowym możliwości rozpoznawania w kosztach podatkowych nieściągalnych wierzytelności

Działalność instytucji pożyczkowych została uregulowana w rozdziale 5a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. Art. 59a tej ustawy określa szczegółowe wymogi jakie należy spełnić, aby prowadzić działalność w zakresie udzielania pożyczek konsumenckich. Zgodnie z tym przepisem, instytucja pożyczkowa może prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej; minimalny kapitał zakładowy instytucji pożyczkowej wynosi 200.000,00 zł

W większości państw Unii Europejskiej instytucje pożyczkowe spełniające krajowe wymogi regulacyjne są uprawnione do zaliczania do kosztów podatkowych rezerw celowych/odpisów aktualizujących wartość wierzytelności pożyczkowych oraz do zaliczania do kosztów podatkowych lub uwzględniania w inny sposób w wyniku podatkowym odpisanych jako nieściągalne wierzytelności pożyczkowych.

W odniesieniu do możliwości zaliczania nieściągalnych wierzytelności do kosztów podatkowych lub uwzględniania w wyniku podatkowym jedynymi państwami, w których nie funkcjonuje to rozwiązanie, są Litwa oraz Polska.

Z kolei rozwiązania umożliwiające zaliczenie do kosztów podatkowych rezerw celowych/odpisów aktualizujących wartość wierzytelności pożyczkowych funkcjonują we wszystkich krajach UE, z wyjątkiem Litwy, Malty oraz w Polski.

W ocenie obu organizacji utrzymywanie dyskryminacji podatkowej instytucji pożyczkowych względem pozostałych kredytodawców nie znajduje uzasadnienia. Co więcej, aktualny stan prawny silnie wpływa na możliwość kształtowania przez instytucje pożyczkowe konkurencyjnej oferty produktowej. Z analiz FRRF i ZPF wynika, że efektywna stawka podatku w instytucjach pożyczkowych oscyluje w granicach 38%, podczas gdy w sektorze bankowym jest to 24%, a w sektorze SKOK jedynie około 13%.

Obniżenie efektywnej stawki podatkowej instytucji pożyczkowych, tj. zrównanie jej ze stawką, którą opodatkowane są dochody innych instytucji finansowych, w szczególności banków, umożliwi wygenerowanie środków finansowych, które będą mogły zostać skierowane na przeciwdziałanie negatywnym skutkom pandemii wirusa SARS-CoV-2.

2. Dostęp do preferencyjnych źródeł finansowania w celu wsparcia płynności

Instytucje pożyczkowe, jak wspomniano powyżej, są podmiotami, które nie finansują swojej działalności w oparciu o depozyty, lecz pozyskują finansowanie z rynku kapitałowego, bankowego, w ramach grup kapitałowych. Według szacunków Biura Informacji Kredytowej instytucje pożyczkowe o przychodach nieprzekraczających 100 mln zł finansują się w głównej mierze poprzez zobowiązania wobec jednostek powiązanych, kredyty i pożyczki, emisje papierów wartościowych, a w ograniczonym stopniu poprzez kapitały własne. Instytucje pożyczkowe, których przychody przekraczają 100 mln zł w większym stopniu finansują się kapitałami własnymi, ale również w znacznej mierze polegają na finansowaniu zewnętrznym.

Zawirowania w gospodarce światowej, na światowych rynkach finansowych, ale również na rynku polskim powodują, że większość instytucji pożyczkowych będzie doświadczać problemów z pozyskiwaniem finansowania na prowadzenie bieżącej działalności.

FRRF i ZPF postulują zapewnienie instytucjom pożyczkowym dostępu do preferencyjnych źródeł finansowania, np. linii kredytowych, czy kredytów obrotowych na utrzymanie płynności. Byłoby to bowiem działanie symetryczne, a jednocześnie odpowiadałoby działaniom realizowanym przez bank centralny na rzecz sektora bankowego.

3. Wykup obligacji korporacyjnych przez Bank Gospodarstwa Krajowego, Polski Fundusz Rozwoju lub inną instytucję kontrolowaną przez organy publiczne

Problemy z utrzymaniem płynności w sektorze instytucji pożyczkowych mogą skutkować brakiem możliwości wykupu wyemitowanych obligacji korporacyjnych, co mogłoby wpłynąć negatywnie na sytuację na rynku kapitałowym. FRRF i ZPF postulują wprowadzenie mechanizmów, które umożliwiłyby skup obligacji wyemitowanych przez instytucje pożyczkowe.

4. Zawieszenie płatności podatków, składek ZUS oraz innych danin publicznych przez okres pandemii

Dla wielu instytucji pożyczkowych, w szczególności zatrudniających większą liczbę pracowników, stałym i poważnym comiesięcznym obciążeniem jest odprowadzenie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, a także zaliczek na podatek. W związku z zaistniałą sytuacją i ograniczeniami w funkcjonowaniu całej gospodarki, uiszczanie składek przyczynia się do znacznego ograniczenia płynności i stawia instytucje pożyczkowe przed trudnymi decyzjami związanymi z koniecznością redukcji zatrudnienia. Tymczasem w aktualnej sytuacji utrzymanie zatrudnienia pracowników staje się absolutnym priorytetem. FRRF i ZPF postulują objęcie instytucji pożyczkowych propozycjami tarczy antykryzysowej w zakresie odroczenia zapłaty danin publicznoprawnych.

Obie organizacje wierzą, że w tej wyjątkowej i trudnej sytuacji wspólnie wypracują pakiet rozwiązań, które pozwolą nie tylko odciążyć naszych klientów, ale także przetrwać samej branży. Deklarują też otwartość na dialog z sektorem publicznym, aby zaproponować optymalne w tej ciężkiej sytuacji rozwiązania.