Z 54 do 58,1 punktu wzrosła wartość Barometru Rynku Consumer Finance w III kwartale 2015 roku. Drugi z rzędu kwartał wskaźnik rośnie bardzo wyraźnie, a obecna wartość znajduje się na poziomie najwyższym od 2010 r. Wartość Barometru powyżej poziomu 50 punktów oznacza, że spodziewany jest wzrost zadłużenia gospodarstw domowych na cele konsumpcyjne w perspektywie najbliższych 12 miesięcy o około 8%. Dokładnie trzy lata temu wskazanie Barometru wynosiło zaledwie 40 punktów, co pokazuje jak silnie zmieniła się sytuacja gospodarstw domowych na rynku kredytu konsumenckiego. Znaczący wzrost odnotowano wśród gospodarstw domowych, deklarujących chęć sfinansowania poważniejszych wydatków przy pomocy kredytu. Najnowsze dane dotyczące badań koniunktury przynosi raport „Sytuacja na rynku consumer finance”.
KONIUNKTURA NA RYNKU CONSUMER FINANCE
Twarde dane dotyczące dynamiki zadłużenia gospodarstw domowych wskazują na wzrost w tempie 4,6% w ujęciu rocznym. Wzrost zadłużenia konsumpcyjnego gospodarstw domowych utrzymuje się na bardzo zbliżonym poziomie od prawie dwóch lat, co oznacza, że ostrożnie podchodzą one do sygnałów obecnego przyspieszenia gospodarczego. Negatywne doświadczenia gospodarstw domowych z okresu największego nasilenia zjawisk kryzysowych powoduje, że nadal utrzymuje się konserwatywne podejście do podejmowania decyzji o zaciągnięciu kredytu. Znaczący wzrost wartości Barometru w bieżącym kwartale daje jednak silne podstawy do oczekiwania przyspieszenia wzrostu popytu na kredyt konsumpcyjny ze strony gospodarstw domowych. To bardzo dobra informacja dla przedsiębiorstw sektora finansowego.
Niepokoić może pogorszenie się w stosunku do poprzedniego kwartału oczekiwań gospodarstw domowych, dotyczących zmian sytuacji gospodarczej. Wzrosły obawy przed bezrobociem, a także pogorszyły się prognozy dotyczące ogólnej sytuacji. Niemniej jednak, głównym motorem wzrostu Barometru w bieżącym okresie jest skokowa zmiana skłonności do korzystania z instrumentów kredytowych przy finansowaniu zakupów. Przez bardzo długi czas obserwowany był silny trend spadkowy w obszarze popytu na kredyt do finansowania zakupów dóbr trwałych, samochodu, a także przy finansowaniu remontu. Pomimo, że skłonność do dokonywania tego typu wydatków pozostała na zbliżonym poziomie względem poprzedniego badania, to warto zauważyć wyraźny wzrost liczebności gospodarstw domowych, które planują sfinansować kredytem przyszłe, poważniejsze zakupy.
WIĘKSZA SKŁONNOŚĆ DO ZACIĄGANIA KREDYTU
Dzieje się tak między innymi w odniesieniu do sposobu finansowania zakupu samochodu. Uznających w ogóle prawdopodobieństwo kupna auta w perspektywie najbliższych 12 miesięcy za „bardzo duże” lub „dość duże” w III kwartale 2015 było 8,3%, podczas gdy jeszcze kwartał wcześniej ten odsetek wyniósł 6,9%, a poprzednich dwóch nie przekroczył 5% (w I kw. 2015 – 4,4%, a w IV kw. 2014 – 2,8%). Natomiast blisko 12% respondentów takie prawdopodobieństwo określa jako „niewielkie”. Większa deklarowana skłonność do zakupu samochodu idzie w parze z rosnącą gotowością gospodarstw domowych do finansowania tej operacji w części lub całości kredytem/pożyczką. Taką ewentualność zakłada 9% spośród wszystkich ankietowanych, podczas gdy dla porównania w kwietniu odsetek ten znajdował się na poziomie 4,7%. Skłonność do zaciągania kredytu na kupno samochodu zaznacza się jeszcze silniej, jeśli wziąć pod uwagę, że aż 53% gospodarstw w ogóle rozważających możliwość jego zakupu, planuje uczynić to z pomocą kredytu/pożyczki. W poprzedniej edycji badania wartość ta oscylowała wokół 27%.
Mimo obserwowanego od ponad roku przyspieszenia wzrostu gospodarczego, skłonność do dokonywania poważnych zakupów w gospodarce polskiej dopiero w ostatnim okresie zaczęła rosnąć. W III kw. 2015 ok. 18% badanych gospodarstw domowych zadeklarowało „duże” bądź „bardzo duże” prawdopodobieństwo przeprowadzenia remontu w nadchodzących 12 miesiącach, a 9% co najmniej dopuszcza możliwość dokonania zakupu mieszkania. Pogorszenie obserwowane jest natomiast w obszarze popytu na dobra trwałe ogółem. O ile w poprzednim kwartale na pytanie o prognozę wydatków na dobra trwałego użytku w najbliższych 12 miesiącach 22% respondentów deklarowało, że będą one mniejsze w porównaniu z poprzednim rokiem, o tyle w ostatnim badaniu takiej odpowiedzi udzieliło już 36% gospodarstw domowych.
– Statystyki przedstawiające gotowość do sięgania po kredyt wskazują na wzrost zainteresowania tym instrumentem. Możliwość sięgnięcia po kredyt przy zakupie drobnych dóbr trwałych deklaruje ponad 50% badanych. Jest to wynik zbliżony do długookresowej średniej. Podobnie w przypadku zakupu samochodu oraz remontu odsetki skłonnych sfinansować je kredytem – odpowiednio 53% i 31% są zbliżone do długookresowej średniej. W przypadku zakupu mieszkania ponad 70% deklaruje chęć sięgnięcia po kredyt, co może być pierwszym sygnałem odwrócenia negatywnych tendencji na rynku kredytowym – mówi dr Sławomir Dudek, współautor opracowania.
OBSŁUGA ZOBOWIĄZAŃ PRZEZ GOSPODARSTWA DOMOWE
W III kwartale 2015 w stosunku do poprzedniego badanego okresu, pogorszyła się – w ocenie gospodarstw domowych – jakość bieżącej obsługi zobowiązań (dotyczy to nie tylko kredytów). Spadł odsetek gospodarstw, obsługujących swoje zobowiązania w sposób bezproblemowy – z 59,2% w II kwartale br. do 54,8% obecnie.
Należy jednak podkreślić, że w odnotowana w poprzednim kwartale wartość była najwyższa w całej historii badania. Jednocześnie kosztem spadku grupy gospodarstw domowych mających niewielkie problemy, wzrósł udział gospodarstw domowych, które obsługują swoje zobowiązania z dużymi problemami. Obecnie udział gospodarstw deklarujących duże problemy z obsługą zobowiązań wynosi 13,4% (wzrost z 7,2%), w tym ponad połowa (7,7%) ich regulowanie ocenia jako przebiegające „z dużymi problemami, a opóźnienie spłaty przekracza sześć miesięcy”.
Prognoza obsługi zobowiązań zmieniła się w bardzo niewielkim stopniu w relacji do poprzedniego kwartału. Udział gospodarstw domowych spodziewających się bezproblemowej obsługi swoich zobowiązań utrzymał się na poziomie 38%. Ponad 9%, czyli jedno na jedenaście gospodarstw domowych spodziewa się dużych problemów z obsługą lub całkowicie straci zdolność do obsługi swoich zobowiązań. Również w grupie tych, które oczekują małych problemów w tym obszarze zaszły bardzo niewielkie zmiany. Odsetek gospodarstw domowych spadł z 23,6% do 22,7% na przestrzeni ostatniego kwartału. W konsekwencji, znacząca grupa gospodarstw domowych nie wie, w jaki sposób będzie przebiegała obsługa zobowiązań w nadchodzących 12 miesiącach. W tej grupie jest obecnie 30% badanych.
Koniunktura na rynku consumer finance od 2006 roku jest przedmiotem wspólnego projektu badawczego Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych oraz Instytutu Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej. Co kwartał jego wyniki prezentowane są w raporcie „Sytuacja na rynku consumer finance”.
O BAROMETRZE RYNKU CONSUMER FINANCE
Podstawą konstrukcji Barometru Rynku Consumer Finance jest sytuacja w czterech obszarach oddziałujących na rynek kredytów i pożyczek konsumenckich. Obszary te uwzględniają wpływ czynników demograficznych na rynek, popyt na zakupy dóbr trwałych i skłonność do ich finansowania z kredytu, niepewność związaną z sytuacją finansową oraz wykluczenie z rynku kredytowego.
