Kwestie ochrony konsumentów w politykach UE oraz związane z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, cyfryzacją, bezpieczeństwem usług finansowych i zrównoważonym rozwojem to główne tematy dyskusji, przeprowadzonych w ramach dorocznego szczytu konsumenckiego (Consumer Summit), zorganizowanego przez Komisję Europejską w dniach 30-31 stycznia br. w Brukseli. W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele ustawodawców na poziomie krajowym i europejskim, środowiska akademickiego, a także organizacji konsumenckich i biznesowych – wraz z EUROFINAS, zrzeszającą siedemnaście krajowych organizacji, reprezentującą ponad 1200 instytucji finansowych, w tym ZPF.
Kierunki aktualizacji europejskiej polityki konsumenckiej
W wystąpieniu otwierającym komisarz ds. sprawiedliwości, Didier Reynders, podkreślił konieczność zapewnienia wysokiego i jednakowego poziomu ochrony konsumentów, jako podstawowej wartości europejskiej, niezależnie od stosowanego kanału dystrybucji. Podkreślił też potrzebę opracowania zaktualizowanej polityki ochrony konsumentów, która zastąpi obecną (z 2012 r.), lepiej odpowiadającą zarówno na kwestię transformacji cyfrowej, jak i konieczność działań proekologicznych. Nowa polityka ma być przedstawiona do końca 2020 r. Komisarz zauważył również, że nowe możliwości cyfrowe, oferowane konsumentom, rodzą szereg pytań, dotyczących sposobu uregulowania działalności kanałów cyfrowych, a także nowych, nieuczciwych praktyk handlowych, stosowania sztucznej inteligencji oraz zagwarantowania bezpieczeństwa produktu w dobie łatwego dostępu konsumentów do rynków pozaeuropejskich. Nowa rzeczywistość cyfrowa, umożliwiająca również większą i stałą dostępność produktów, w tym np. pożyczek konsumenckich, wymaga wzmocnionych działań zapobiegających nieodpowiedzialnym praktykom kredytowym i nadmiernemu zadłużeniu. Zwrócił też uwagę na kluczową rolę konsumentów w kształtowaniu zrównoważonego społeczeństwa oraz w walce ze zmianami klimatu. Nowa polityka na rzecz ochrony konsumentów ma na celu umożliwienie im dokonywania lepszych i zrównoważonych wyborów, dzięki zapewnieniu dostępu do wiarygodnych informacji. Dalsze działania skupią się również na gospodarce obiegu zamkniętego oraz wydłużenia trwałości produktów i zapewnienia możliwości ich naprawy.
Poprawa ochrony praw konsumentów
Jak wzmocnić ochronę Z kolei podczas warsztatowych sesji grupowych, omawiano kwestie wzmocnienia ochrony konsumentów w nowej rzeczywistości cyfrowej, przedstawiając poglądy zainteresowanych stron na następujące kluczowe tematy:
- AI: podejście zorientowane na konsumenta
- Bezpieczeństwo i ochrona konsumentów w handlu online
- Etyka w środowisku cyfrowym
- Usługi finansowe w erze cyfrowej
- Odpowiedzialne pożyczki i zadłużenie
- Trwałość produktu i gospodarka o obiegu zamkniętym
- Zwalczanie greenwashingu (czyli wywoływania u klientów poczucia, że dany towar został wytworzony zgodnie z zasadami ekologii i ochrony środowiska)
- Edukacja konsumentów w zakresie zmniejszania ich wpływu na środowisko naturalne.
Na temat poprawy sytuacji w obszarze ochrony konsumentów dyskutowano intensywnie podczas drugiego dnia konferencji, koncentrując się między innymi na potrzebie edukacji konsumentów i zapewnienia egzekwowania prawa „nowej generacji”. Ponadto dyskutowano o tym, jak ułatwić gromadzenie informacji i dzielenie się nimi, a także nad kwestią wspólnego, jednolitego w krajach członkowskich wdrażania europejskiej polityki ochrony konsumentów.
Uczestnicy podkreślali rolę edukacji, która odgrywa kluczową rolę w procesie poznawania praw konsumenta, a także znaczenie organizacji zajmujących się ochroną praw konsumentów w wyjaśnianiu im tych praw. Jeśli chodzi o edukację konsumentów, uczestnicy zgodnie stwierdzili, że powinna ona rozpoczynać się w jak najmłodszym wieku, a nauczyciele powinni odgrywać kluczową rolę we wprowadzaniu uczniów w prawa konsumentów. Ponadto uznano, że do inicjatyw edukacyjnych należy włączyć grupy osób wykluczonych i kontynuować prowadzone przez UE inicjatywy w tym zakresie. Uczestnicy dyskutowali również na temat sposobów zapewnienia należytej ochrony konsumentów, biorąc pod uwagę obecne i przyszłe wyzwania. Za priorytetowe obszary uznano m.in. wspomniany już greenwashing, usługi finansowe i walkę z nieuczciwymi praktykami handlowymi. Podniesiono też kwestię możliwości skorzystania z roszczeń zbiorowych (i działania w oparciu o nie) oraz niewystarczającej wiedzy konsumentów na temat tego, który organ jest odpowiedzialny za rozwiązywanie problemów w danym obszarze.
Kolejny ważny punkt dyskusji związany był z wymianą danych o klientach. Zwrócono tu uwagę na szereg priorytetowych obszarów, wśród których wymieniono zarówno usługi wynajmu samochodów, jak i usługi finansowe. Podkreślano też problemy, z jakimi uczestnicy rynku mają do czynienia, takie jak brak jasnych definicji i standardów w tym obszarze, których istnienie sprawiłoby, że informacje byłyby porównywalne między firmami/branżami.
Ostatnim tematem omawianym podczas sesji było zapewnienie współpracy interesariuszy w procesie wdrażania europejskiej polityki ochrony konsumenta. Uczestnicy podkreślili potrzebę większego zaangażowania różnych zainteresowanych stron oraz zapewnienia zrównoważonej ochrony zarówno konsumentom, jak i branży.
– Wystąpienie komisarza Didier Reyndersa w trakcie Consumer Summit należy uznać za bardzo ważne dla przyszłości całego, szeroko rozumianego rynku konsumenckiego, w tym sektora usług finansowych, silnie rozwijających się w kierunku wyznaczanym przez nowe technologie, nowe źródła informacji, nowe sposoby dotarcia do konsumenta i komunikowania się z nim. Nowa polityka konsumencka z pewnością wpłynie znacząco na strategie rozwoju działalności profesjonalnych uczestników rynku. Zarówno to wystąpienie, jak i wnioski z całej konferencji będą przedmiotem debaty w EUROFINAS, środowisku samorządowym, reprezentującym europejski sektor kredytowy – ocenia Andrzej Roter, Prezes Zarządu Związku Przedsiębiorstw Finansowych.
