Uczestnicy rynku finansowego z uwagą analizują projekty dwóch ustaw, które w niedługim czasie mogą radykalnie zmienić procedurę egzekucji sądowej oraz status formalno-prawny komornika. Przygotowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości propozycje zawierają postulaty zmian w obowiązujących przepisach, a jednocześnie wprowadzają zupełnie nowe instytucje prawne. Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce (KPF), zrzeszająca największych graczy na rynku zarządzania wierzytelnościami, zdecydowanie rekomenduje pogłębioną analizę doświadczeń europejskich, by czerpać z dobrych wzorów innych krajów, co pozwoli unikać wprowadzenia rozwiązań, które w innych ustawodawstwach się nie sprawdziły. Dobre i złe rozwiązania regulacyjne, obowiązujące w Finlandii, Rumunii, Niemczech i Słowacji przybliżyli reprezentanci tych krajów podczas V Kongresu Regulacji Prawnych z obszaru zarządzania wierzytelnościami, który odbył się 24 kwietnia br. w Warszawie.

W Europie dominują dwa modele działania komornika sądowego, który jest bądź urzędnikiem państwowym (jak np. w Finlandii czy Niemczech), bądź przedsiębiorcą (rozwiązanie przyjęte w Rumunii, Słowacji). Jego działalność jest nadzorowana przez tamtejsze Ministerstwo Sprawiedliwości. W poszczególnych państwach przyjęto przy tym odmienne rozwiązania w zakresie wyboru komornika przez wierzyciela. O ile w Finlandii generalnie brak jest takiej możliwości, to swobodny wybór komornika na terenie sądu apelacyjnego (których jest 15) możliwy jest w Rumunii. Z kolei 1 kwietnia 2017 r., na terenie Słowacji, niczym nieograniczoną możliwość wyboru komornika, zastąpiono losowym wyznaczaniem komornika przez sąd (spośród komorników prowadzących działalność na obszarze jego właściwości). Z uwagi na krótki okres obowiązywania tej zmiany, nie sposób jednak ocenić jej wpływu, np. na poziom skuteczności egzekucji.

– Warto zwrócić uwagę, że status komornika w innych krajach UE jest czytelny. W Polsce – w przypadku przyjęcia przepisów w aktualnie proponowanym brzmieniu – ustrój formalno-prawny komornika sądowego wciąż będzie budził poważne wątpliwości, na które Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych wskazywała w toku niedawnych konsultacji publicznych w zakresie projektu ustawy – mówi radca prawny Marcin Czugan, Wiceprezes Zarządu KPF. – W trakcie dyskusji podczas Kongresu, jako jedna z wad rumuńskiego systemu egzekucji wymieniona została zbyt duża liczba obowiązków, które tamtejszy komornik musi wykonywać osobiście, w szczególności w zakresie podpisywania oficjalnych pism, które i tak przygotowywane są przez pracowników kancelarii. W naszej ocenie, aktualnie procedowany w Polsce projekt ustawy powiela i pogłębia tę ułomność, choćby poprzez ograniczenie uprawnień asesorów komorniczych, co niewątpliwie spowoduje spadek efektywności egzekucji.

Zgodnie z opiniami, przedstawionymi przez uczestników międzynarodowego panelu Kongresu, szczególnie ważną rolę w skutecznym prowadzeniu egzekucji odgrywa proces digitalizacji postępowania. Szczególny nacisk na ten aspekt został położony w Finlandii, gdzie istnieje możliwość otrzymywania wyroków sądów w formie elektronicznej, które następnie, w tej samej formie, wraz z elektronicznym wnioskiem egzekucyjnym, przekazuje się komornikowi. Cała korespondencja z komornikiem odbywa się tam również w postaci cyfrowej, co znacznie upraszcza i przyspiesza postępowanie, które już od zainicjowania postępowania sądowego nie wymaga papierowego obiegu dokumentów. W Niemczech zaś możliwość wykorzystywania formy elektronicznej w postępowaniu egzekucyjnym uzależniona jest od wartości dochodzonej należności (obowiązuje próg 5 000 euro, poniżej którego wierzyciel może wszcząć egzekucję na podstawie skanów dokumentów).

– W ocenie KPF, w projektowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości regulacjach nie położono wystarczającego nacisku na dalszą digitalizację postępowań egzekucyjnych, jak i samego procesu organizacji pracy w kancelariach komorniczych. To zaś byłoby nie tylko realizacją oczekiwań środowiska wierzycielskiego, ale także celu, jakim jest poprawa efektywności operacyjnej w kancelariach komorniczych. Stanowiłoby to też realną szansę na podniesienie skuteczności samego procesu egzekucyjnego w Polsce – wskazuje mec. Marcin Czugan. – Uważamy, że należy podążać za rozwiązaniami, które sprawdziły się za granicą i przynoszą wyłącznie pozytywny skutek. Niestety, aktualnie procedowany projekt nie realizuje tych postulatów, dlatego wyrażamy głębokie zaniepokojenie przyszłym stanem egzekucji.

Podczas zorganizowanego przez KPF V Kongresu Regulacji Prawnych z obszaru zarządzania wierzytelnościami, zaproszeni paneliści przybliżyli także inne aspekty postępowania egzekucyjnego w reprezentowanych przez ich krajach. Poruszono m.in. zagadnienia dotyczące braku konieczności przeprowadzania postępowania rozpoznawczego w przypadku dochodzenia należności z umowy o kredyt, która sama w sobie jest tytułem egzekucyjnym w Rumunii, przedegzekucyjnej licytacji nieruchomości na Słowacji oraz czasu trwania czy kosztów postępowania egzekucyjnego w tych krajach. KPF prowadzi obecnie analizę tych zagadnień, której wyniki przedstawi w ramach prac legislacyjnych nad krajową reformą sytemu egzekucji.

– Panel międzynarodowy z udziałem ekspertów z czterech krajów był doskonałą okazją, by dowiedzieć się, jak te same zagadnienia, dotyczące statusu komorników, przebiegu postępowania egzekucyjnego oraz współpracy między wierzycielami a organami egzekucyjnymi, zostały rozwiązane w różnych jurysdykcjach – mówi adwokat Daniel Smarduch z kancelarii Wardyński i Wspólnicy, moderator panelu. – Przekonaliśmy się, że problemy podobne do tych, z którymi mierzymy się w naszym kraju, znalazły już swoje rozwiązania w innych państwach. Dzisiaj możemy być mądrzejsi o ich doświadczenia. Trzeba jednak pamiętać, że mechaniczne przenoszenie rozwiązań z innych systemów prawnych niekoniecznie musi dać tak samo pozytywne efekty w naszym kraju. Wiele zależy od szerszego kontekstu prawnego i kulturowego. Dlatego przy ocenie i wypracowywaniu poszczególnych rozwiązań tak istotna jest współpraca władz z przedstawicielami praktyków z sektora komorniczego i wierzycielskiego, mających szerszy, ekspercki ogląd sytuacji.