Wielkich sprzymierzeńców zyskała ogólnopolska kampania społeczna KREDYTOBRANIE 2.0. Dobre Praktyki Konsumenta, zainicjowana przez Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce. Włączą się do niej organizacje, posiadające znaczący dorobek w obszarze doradztwa dla konsumentów i ochrony ich praw: Stowarzyszenie Konsumentów Polskich i Stowarzyszenie Krzewienia Edukacji Finansowej. Ogólnopolska akcja jest skierowana zarówno do osób, zamierzających zaciągnąć kredyt konsumencki, jak i do kredytobiorców.

Praktyka i doświadczenie obu stowarzyszeń dowodzi, że rezultatem nieroztropnego pożyczania może być wpadanie w finansowe problemy, polegające na trudnościach w terminowym regulowaniu zobowiązań albo, co gorsza, w nadmierne zadłużenie, czy nawet w niewypłacalność. Zjawisko to pociąga za sobą wiele negatywnych skutków dla jakości codziennego życia gospodarstwa domowego, stąd tak ważne są działania na przedpolu nadmiernego zadłużenia. Wyniki badania „Sytuacja na rynku consumer finance”, zrealizowanego przez KPF i Instytut Rozwoju Gospodarczego SGH w III kwartale 2014 roku mówią o tym, iż nadal skala nadmiernego zadłużenia jest znaczna – 10,9% gospodarstw domowych ma trudności z wywiązywaniem się z zobowiązań, a w tym 4,3% opóźnia się z zapłatą ponad 6 miesięcy. Badania pokazują też, iż w najbliższych 12 miesiącach sytuacja nie ulegnie znaczącej poprawie, bowiem 10,3% gospodarstw domowych uważa, że nie będzie w stanie wywiązywać się terminowo z obowiązków zapłaty, a w tym co dziesiąte gospodarstwo domowe przewiduje, że będzie zmuszone zaprzestać spłat jakichkolwiek zobowiązań.

Jakie kroki trzeba przedsięwziąć by skutecznie przeciwdziałać popadaniu w problemy finansowe? Jakie obowiązki i zadania stoją przed interesariuszami rynku finansowego, jeżeli są oni zainteresowani osiągnięciem konkretnych efektów?

Zapewne różne są doświadczenia organizacji pracodawców i konsumentów, ale wydaje się, że bez względu na reprezentowane środowisko rekomendacja stosowania zasady racjonalności w podejściu do zaciągania zobowiązań kredytowych przez konsumentów może stanowić wspólny merytoryczny mianownik podejmowanych działań.

Za taką rekomendacją przemawiają wyniki badań KPF i IRG SGH z II kwartału 2014 roku. Jeden z obszarów opisywanych w tej edycji badania obejmuje przyczyny nieterminowego regulowania zobowiązań. Uzyskane dane pokazują, że 46,3% respondentów jako główny powód wskazało na lekkomyślność przy planowaniu domowego budżetu i zaciąganie zobowiązań kredytowych na granicy możliwości własnego budżetu.

Znamienne, że przekonanie to jest tym silniejsze, im głowa rodziny młodsza i lepiej wykształcona. Osoby starsze i gorzej uposażone w mniejszym stopniu są skłonne postrzegać lekkomyślność jako podstawową przyczynę problemów finansowych. Warto również zauważyć, że 3,5% ankietowanych wskazało na świadome wyłudzenia – na zasadzie „biorę kredyt, choć wiem, że nie jestem w stanie go spłacić” – jako główną przyczynę braku terminowości w obsłudze zobowiązań. Taki udział deklarowanych ocen sytuacji oznacza wzrost o 1,6 punktu procentowego w porównaniu z rokiem 2008, kiedy gospodarstwa domowe także odpowiadały na tak postawione pytanie. Więcej osób niż w badaniu przed sześcioma laty wskazywało też na odpowiedź: „nieprzywiązywanie wagi do terminowych rozliczeń finansowych”.

Wyniki badania mogą skłaniać do wniosku, że w dziedzinie podnoszenia świadomości finansowej i jednocześnie kompetencji etycznych konsumentów-kredytobiorców istnieje pole do współdziałania zrzeszeń branżowych, takich jak KPF, z instytucjami wspierającymi konsumentów, którzy ponoszą negatywne konsekwencje życiowe w wyniku nierozważnych decyzji finansowych. Przedsiębiorstwa finansowe skupione w KPF od dziewięciu lat zobligowane są do stosowania Zasad Dobrych Praktyk, w którym to dokumencie ważne miejsce zajmuje rozdział poświęcony odpowiedzialnemu pożyczaniu. Jakkolwiek trzeba podkreślić, iż praktyki biznesowe wymagają ciągłego doskonalenia, weryfikacji ich jakości i rzetelności, co ujawniają miedzy innymi zgłaszane do organizacji konsumenckich skargi na działania kredytodawców, dotyczące sposobu wykonywania przez nich związanych zadań przy realizacji procesu kredytowego. Jednocześnie można postawić dopełniającą tezę, że sami kredytobiorcy też powinni dbać o to, by nie popaść w nadmierne zadłużenie. Pomocne w tym mogą być zasady dobrych praktyk konsumentów, zawarte w dokumencie: KREDYTOBRANIE 2.0.

– Tego samego można oczekiwać zarówno od kredytodawców, jak i od kredytobiorców, którzy w procesie kredytowym powinni stosować się do tej samej zasady: odpowiedzialnego kredytowania, a równocześnie odpowiedzialnego kredytobrania. Naszym celem jest pomoc w kształtowaniu postawy odpowiedzialnego kredytobiorcy, który poprzez stosowanie się do zasad zawartych w KREDYTOBRANIU 2.0. sam ograniczyć może ryzyko popadnięcia w nadmierne zadłużenie. W ten sposób stanie się on odpowiedzialnym i zaufanym partnerem w procesie kredytowym. KPF, mając świadomość faktu, że nawet coraz bardziej restrykcyjne regulacje narzucane dostawcom kredytu konsumenckiego mogą nie przynieść oczekiwanych rezultatów w odniesieniu do skali nadmiernego zadłużenia, czuje się w obowiązku poszukiwania skutecznych metod przeciwdziałania temu negatywnemu zjawisku społecznemu. Skuteczność tej kampanii zapewne będzie zdecydowanie większa dzięki wsparciu znakomitych i doświadczonych partnerów. I za to jesteśmy im bardzo wdzięczni – mówi dr Krzysztof Grabowski, ambasador kampanii, odpowiedzialny w KPF za obszar etyki. .

Kampanię społeczną KREDYTOBRANIE 2.0 wesprze Stowarzyszenie Konsumentów Polskich, które na co dzień pomaga w rozwiązywaniu problemów praktycznie z każdej dziedziny ochrony praw konsumenta. Osobom, które korzystają z jego usług, pozwala odnaleźć się w gąszczu przepisów, prowadząc Konsumenckie Centrum E-Porad, przy pomocy którego udziela on-line bezpłatnych porad prawnych, także z zakresu usług finansowych. – Stowarzyszenie Konsumentów Polskich ma do czynienia przede wszystkim z prawnymi aspektami zaciągania kredytów. Konsumenci zgłaszają się do nas najczęściej z problemami, które pojawiają się po zawarciu umowy. Wiele spraw dotyczy udzielania kredytów w przypadku zawierania umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, przede wszystkim na pokazach; sprzedawcy. którzy reprezentują kredytodawców na ogół nie informują właściwie ani o fakcie zawarcia umowy o kredyt ani o kosztach kredytu. Oczywiście stosowanie takich nieuczciwych praktyk przez przedsiębiorców byłoby trudniejsze, gdyby konsumenci nad zaufanie, którym obdarzają sprzedawców, przedkładali dokładną analizę warunków zawieranej umowy, a także swoich potrzeb i możliwości finansowych. Dlatego tak ważne są działania edukacyjne i kampanie informacyjne dla konsumentów – uważa Grażyna Rokicka, Prezes Stowarzyszenia Konsumentów Polskich.

Bezpośredni kontakt z konsumentami preferuje Stowarzyszenie Krzewienia Edukacji Finansowej, również partner KREDYTOBRANIA 2.0. Do pięciu Ośrodków Doradztwa Finansowego i Konsumenckiego zgłaszają się osoby szukające wsparcia, pomocy, doradztwa w rozwiązywaniu problemów finansowych, które są źródłem istotnych i bardzo negatywnych konsekwencji społecznych dla gospodarstw domowych, i to często na bardzo długi okres czasu.

– Propagowanie odpowiedzialnego zaciągania kredytów jest właściwym działaniem na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu finansowemu, które w konsekwencji może prowadzić do wykluczenia społecznego. Doświadczenia praktyczne z naszych Ośrodków Doradztwa Finansowego i Konsumenckiego pokazują, że najczęściej to niedostateczna wiedza jest przyczyną podejmowania niewłaściwych decyzji, skutkujących nadmiernym zadłużeniem. Dlatego też niezbędne jest prowadzenie szeroko pojętej edukacji finansowej w interesie ochrony praw konsumentów. To powód, dla którego zdecydowaliśmy się objąć patronatem kampanię KREDYTOBRANIE 2.0. Dobre praktyki konsumenta – mówi dr inż. Kazimierz Janiak, Prezes SKEF.

Taką diagnozę sytuacji potwierdzają wyniki badania, przeprowadzonego przez Dom Badawczy Maison na zlecenie KPF i ANG Spółdzielni Doradców Kredytowych, które ujawniło niski poziom zaufania do instytucji finansowych. Jednak szczególną uwagę zwraca, że źródeł tego należy upatrywać w niskiej wiedzy finansowej konsumentów, która z kolei rodzi u kredytobiorców niepewność w relacjach z dostawcami kredytu. Kampania informacyjna samorządu finansowego przy współpracy z organizacjami konsumenckimi zmierza do poprawy tego stanu rzeczy.

– Niezwykle istotne dla skutecznego przeciwdziałania zjawisku nadmiernego zadłużenia, niewypłacalności jest to, by kapitał społeczny współpracy i zaufania pomiędzy organizacjami konsumenckimi i samorządów przedsiębiorców rynku finansowego nie został zmarnowany, przeciwnie, by go wzmacniać, pogłębiać także w relacjach pomiędzy kredytobiorcami i kredytodawcami. Ma to bardzo pozytywny wymiar społeczny i ekonomiczny, który winien zyskiwać coraz większe grono partnerów, włączających się do kampanii. Cieszę się, że do KREDYTOBRANIA 2.0. dołączają znakomite, doświadczone organizacje konsumenckie. Jestem też bardzo rad, że dołączają Członkowie KPF z wielu sektorów rynku usług finansowych, dostawców kredytu konsumenckiego, w tym zarówno te, które są wierzycielami pierwotnymi jak i wtórnymi, są kredytodawcami, jak i pośrednikami i doradcami kredytowymi – zauważa Andrzej Roter, Dyrektor Generalny KPF.

Plakaty i ulotki KREDYTOBRANIA zostaną udostępnione na stronach internetowych uczestników biznesowych kampanii oraz w ich oddziałach kredytowych. Istotne jest, że znajdą się one też w pięciu placówkach SKEF, gdzie będą dystrybuowane wśród osób, ubiegających się o pomoc. Obie organizacje konsumenckie, zaangażowane w kampanię KREDYTOBRANIE 2.0. Dobre Praktyki Konsumenta deklarują ponadto, że katalog porad dla kredytobiorców, dotyczących bezpiecznego postępowania przy zaciąganiu zobowiązań, będzie można znaleźć również na ich stronach internetowych, odwiedzanych przez tysiące konsumentów rocznie.12