Sąd Najwyższy (w składzie 7 sędziów) podjął 16 grudnia 2019 roku uchwałę, w myśl której z dniem ogłoszenia upadłości małżonka, nieprowadzącego działalności gospodarczej (art. 491[1] i nast. ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe), pozostającego w ustroju wspólności majątkowej, między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny, którego podział nie jest dopuszczalny, wchodzi do masy upadłości (sygn. akt: III CZP 7/19).
– Zagadnienie powyższe budziło wątpliwości prawne, gdyż art. 124 ust. 1 Prawa upadłościowego, stanowiący, że z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między nimi rozdzielność majątkowa, a jeżeli pozostawali do tego czasu w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny – nie znajduje się w tytule V ustawy dotyczącym upadłości konsumenckiej. W związku z tym niejasnym było, czy przepis ten należy odpowiednio stosować do upadłości konsumenckiej, czy też nie – zaznaczył Mecenas Marcin Czugan, Wiceprezes ZPF.
Część uczestników rynku argumentowało, że jego odpowiednie stosowanie do upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, będzie prowadzić do trudnej do zaakceptowania sytuacji pokrzywdzenia małżonka upadłego, który w istocie swoim udziałem w majątku dorobkowym ponosiłby odpowiedzialność za zobowiązania współmałżonka nawet w sytuacji, gdy nie był współdłużnikiem. Z drugiej strony, jeżeli majątek wspólny małżonków nie wchodziłby do masy upadłości, wierzyciele najpewniej nie zostaliby zaspokojeni.
Sąd Najwyższy podjął korzystną dla wierzycieli uchwałę, mając na uwadze przede wszystkim wykładnię językową – zgodnie z art. 491[2] ust. 1 Prawa upadłościowego w sprawach nieuregulowanych w tytule V (upadłość konsumencka) przepisy o postępowaniu upadłościowym stosuje się odpowiednio, z wyjątkiem przepisów wyraźnie wymienionych, wśród których brak art. 124–126 Prawa upadłościowego – ale także wykładnię autentyczną i celowościową. Dopuszczenie do przeprowadzania podziału majątku w trakcie postępowania upadłościowego prowadziłoby do znacznego jego spowolnienia i skomplikowania, czyniąc takie rozwiązanie dysfunkcyjnym i obniżającym poziom zaspokojenia wierzycieli.
– Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, że ostatnia nowelizacja Prawa upadłościowego, dokonana ustawą z dnia 30 sierpnia 2019 r., wchodząca w życie co do zasady w dniu 24 marca 2020 r., potwierdza i przesądza, jak należy rozumieć, odpowiednie stosowanie art. 124 w przypadku upadłości konsumenckiej – stwierdził Mecenas Marcin Czugan.
Nowelizacja bowiem rozszerza zakres przepisów, dotyczących postępowania upadłościowego, niestosowanych do upadłości konsumenckiej i ponownie nie zawiera kluczowego art. 124 (czyli zastosowano mechanizm legislacyjny, analogiczny do aktualnego brzmienia Prawa upadłościowego).
