Zliberalizowana ustawa o upadłości konsumenckiej, obowiązująca od 2015 r., jest bardzo często uznawana za stworzoną idealnie pod potrzeby konsumentów i bezdyskusyjnie popieraną społecznie. Wyniki badania Moralność Finansowa Polaków 2017^[1], wydają się jednak przeczyć tym ocenom. Według badania Polacy wykazują się bowiem niezwykle konserwatywnym podejściem do obowiązku spłacania długów.

Beneficjentami ustawy o upadłości konsumenckiej są osoby pogrążone w bardzo poważnych, wręcz dramatycznych problemach finansowych. Pomoc takim osobom to obowiązek państwa. Takie podejście zderza się jednak z ujawnioną w badaniach Moralność Finansowa Polaków oceną społeczną co do tego, czy spłata zobowiązań jest co do zasady obowiązkiem moralnym. Tak twierdzi ponad 95% z nas. Ta surowa ocena obowiązków dłużnika wobec wierzyciela wpływa zapewne na stosunek Polaków do upadłości konsumenckiej, który – wbrew obiegowym opiniom i na przekór liberalizowanym przepisom dotyczącym upadłości konsumenckiej – jest bardzo konserwatywny.

Respondenci zaskakująco często (40%) nie mają zdania ani na temat zasadności wdrożenia do polskiego porządku prawa do ogłaszania upadłości częściej niż raz w życiu konsumenta, ani tego, kto powinien mieć prawo do składania wniosku o upadłość konsumencką (45,7%). Jednak duża grupa osób, które mają wyrobione zdanie w zakresie korzystania z możliwości ogłoszenia upadłości konsumenckiej, nie akceptuje regulacji w obecnym kształcie. Aż 27% ogółu respondentów (i aż 45% tych, którzy mają wyraźną opinię w tej sprawie) uważa, że taka ustawa nie powinna w ogóle istnieć, bowiem długi zawsze należy spłacać. Prawie co czwarty ankietowany stwierdza ponadto, iż aktualnie obowiązujące przepisy w zakresie prawa do możliwości ogłaszania upadłości raz na 10 lat są zbyt liberalne i powinny zostać ograniczone.

Opinia o prawie do składania wniosków o upadłość konsumencką przeczy również obiegowej tezie, że to dłużnik jest słabszą stroną, któremu bez względy na okoliczności powstania długu, społeczeństwo jest winne najdalej idącą pomoc. Ponad 40% respondentów dałoby prawo do zgłaszania wniosków o upadłość zarówno dłużnikowi, jak i jego wierzycielowi. Jedynie niespełna 10% Polaków uznaje za prawidłowe przyznanie prawa do zgłaszania wniosków o upadłość wyłącznie dłużnikowi.

– Wyniki badań opinii społecznej na temat możliwości uwolnienia się od długów poprzez ogłoszenie upadłości trzeba odbierać jako ważny sygnał dla ustawodawcy. Niezwykle istotne jest to, by pomoc państwa, a także charakter obowiązujących regulacji, były adekwatne do sytuacji potrzebujących, a także do wyznawanych przez społeczeństwo wartości. Liberalizowanie przepisów dotyczących wywiązywania się ze zobowiązań może być potraktowane przez zdecydowaną większość społeczeństwa, która nie miała lub nie ma żadnych długów, jako przyzwolenie na zachowania nieakceptowane społecznie, niemoralne i nierzetelne – stwierdza Andrzej Roter, Prezes KPF.

***

^{[1] A. Lewicka-Strzałecka, Moralność finansowa Polaków. Edycja II, raport KPF. Partnerzy badania: Ferratum Bank SA, BIG InfoMonitor S.A., Lindorf SA.}