Wartość nieruchomości administrowanych przez fundusze hipoteczne w II kwartale 2015 roku wyniosła 76,43 mln PLN, osiągając najwyższy poziom w analizowanym okresie 2011-2015 – wynika z raportu Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych „Rynek odwróconej hipoteki w modelu sprzedażowym. II kwartał 2015”. Zainteresowanie dożywotnim świadczeniem pieniężnym, zwanym powszechnie rentą dożywotnią, nie maleje. Jednak wbrew temu pozytywnemu zjawisku nastąpiło zahamowanie dynamiki rozwoju tego sektora rynku.

Beneficjenci umów zostali przekonani przez media, relacjonujące toczący się proces legislacyjny, że niebawem otrzymają produkt regulowany nowymi, dedykowanymi temu segmentowi przepisami. Dla wielu osób starszych dożywotnie świadczenie pieniężne stanowi już dziś – i może stanowić dla jeszcze większego grona – uzupełnienie niskich świadczeń emerytalnych.

OSZCZĘDZANIE NA EMERYTURĘ DALEKO W HIERARCHII CELÓW

W 2015 roku tylko 3,3% gospodarstw domowych deklarowało gromadzenie oszczędności w długim horyzoncie czasowym na emeryturę – wynika ze wspólnego badania, realizowanego cyklicznie przez Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych i Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoły Głównej Handlowej . Co więcej, w hierarchii celów oszczędzania emerytura zajmuje ostatnie (w tym przypadku 9.) miejsce. Co czwarte gospodarstwo oszczędza z myślą o bieżących wydatkach konsumpcyjnych, niemal taki sam odsetek robi to z zamiarem remontu domu lub mieszkania, a jedno na pięć nie posiada sprecyzowanych planów co do przeznaczenia zaoszczędzonych środków. Niewykluczone, że część oszczędzających środki na przyszłość odkłada za pośrednictwem Indywidualnych Kont Emerytalnych (IKE) oraz Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). W pierwszym przypadku, według danych Komisji Nadzoru Finansowego, do końca I półrocza br. 838 000 pracujących posiadało takie konta, w drugim zaś – 554 000, co stanowi jednak mały odsetek wśród wszystkich aktywnych zawodowo. Powyższe dane uprawniają zatem do postawienia tezy, że źródłem bieżącego utrzymania zdecydowanej większości gospodarstw domowych, po osiągnięciu wieku emerytalnego, będą środki pochodzące z systemu zabezpieczenia emerytalnego.

Niekorzystnych scenariuszy, prognozujących sytuację materialną przyszłych emerytów, dopełniają kalkulacje Narodowego Banku Polskiego, z których wynika, że wynosząca obecnie 49% stopa zastąpienia, w 2060 roku spadnie do zaledwie 22% . Stan zamożności Seniorów, by pokryć bieżące koszty utrzymania, będzie ich zmuszał do poszukiwania innych, dodatkowych źródeł dochodu. Jest to zjawisko, którego konsekwencje dotkną prawdopodobnie bardzo istotną część gospodarstw domowych osób starszych, i z którymi coraz trudniej będzie sobie samodzielnie poradzić, co wynika z systematycznego wydłużania się przeciętnej długości życia zarówno mężczyzn jak i kobiet. Naprzeciw oczekiwaniom, a może przede wszystkim naprzeciw istotnym i podstawowym potrzebom Seniorów dobrze, by wychodziła również polityka państwa, świadomie wspierająca tworzenie komplementarnych lub alternatywnych narzędzi, pozwalających podnieść jakość i standard życia, a przede wszystkim poczucie bezpieczeństwa gospodarstw domowych w wieku poprodukcyjnym.

W tym kierunku zmierzały inicjatywy regulacji dwóch produktów, których beneficjentami, jak zakładano, miały być przede wszystkim osoby starsze. 15 grudnia upłynął rok od uchwalenia ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym. – Po wejściu w życie, 5 sierpnia 2015, wzoru formularza informacyjnego, niezbędnego do oferowania tego produktu bankowego, nic nie stoi na przeszkodzie, by znalazł się on w ofercie banków. Jednak żaden z nich, z całą pewnością racjonalnie i zasadnie, do tej pory nie zdecydował się na jego oferowanie. Prawdopodobnie uznając, że ryzyko jego sprzedaży jest zbyt wysokie – ocenia Andrzej Roter, Dyrektor Generalny KPF.

RENTA DOŻYWOTNIA – MALEJE DYNAMIKA ZAWIERANYCH UMÓW

Jednocześnie, zaawansowany już w poprzedniej kadencji Sejmu proces legislacyjny komplementarnej względem odwróconego kredytu hipotecznego, ale funkcjonującej na rynku od siedmiu lat odwróconej hipoteki w modelu sprzedażowym (znanej jako renta dożywotnia), został wstrzymany.

Długotrwałe oczekiwanie na nową regulację o dożywotnim świadczeniu pieniężnym spowodowało odkładanie w czasie możliwości skorzystania ze stałego wsparcia domowego budżetu, oferowanego przez fundusze hipoteczne w zamian za przeniesienie prawa własności do nieruchomości. W rezultacie, pomimo utrzymywania się dużego zainteresowania produktem ze względu na jego istotne cechy, zwiększające możliwości radzenia sobie z niedoborami w bieżących dochodach, spada dynamika administrowanych umów o dożywotnie świadczenie pieniężne.

W połowie 2015 r. fundusze, będące Członkami KPF, których działalność obejmuje co najmniej 90% rynku renty dożywotniej, administrowały 310 umowami. Biorąc pod uwagę zmiany r/r, najwyższą dynamikę odnotowano w 2012 – wówczas w stosunku do 2011 roku liczba umów wzrosła ponad 2-krotnie – z 96 do 199. W kolejnych okresach można zaobserwować wyhamowanie dynamiki: w 2013 roku wyniosła ona 40% (r/r), a w 2014 już tylko 8,6%.

WARTOŚĆ NIERUCHOMOŚCI I WARTOŚĆ ŚWIADCZEŃ

Dynamika wartości umów administrowanych przez fundusze hipoteczne w analizowanym okresie rosła podobnie jak dynamika liczby aktywnych umów. Na koniec II kwartału 2015 roku osiągnęła najwyższy poziom – 76,43 mln PLN, co oznacza 3-krotny przyrost w stosunku do schyłku roku 2011, kiedy to wartość ta wyniosła 24,13 mln PLN. Do połowy br. oba podmioty, Fundusz Hipoteczny DOM i Fundusz Hipoteczny Familia, wypłaciły swoim klientom okresowe świadczenia o wartości 9,51 mln PLN, a jeśli wziąć pod uwagę jedynie I półrocze 2015 – jest to kwota 1,4 mln PLN.

Przeciętna wartość nieruchomości, pozostającej pod zarządem funduszy w latach 2011 – 2015 wahała się między 237,1 tys. PLN a 251,3 tys. PLN (tę najniższą wartość odnotowano w grudniu 2014 roku). Na koniec II kw. 2015 średnia wartość wróciła do poziomu obserwowanego przed dwoma laty, przekraczającego 246 tys. PLN. – Mieszkanie często stanowi najistotniejszy składnik naszego majątku, do którego zaczynamy dążyć już w młodości. Im lepszej inwestycji dokonamy, tym lepiej będzie ona finansowała naszą przyszłość. Renta dożywotnia wydaje się oczywistą formą finansowania dodatkowych dochodów na emeryturze. Należy na nią spojrzeć jako szansę na IV filar emerytalny wielu Polaków – podkreśla Katarzyna Miksa-Brzeska, Prezes Zarządu FH Familia S.A.

Jedno na trzy mieszkania (32,6%), zarządzane przez fundusze hipoteczne, znajduje się w województwie mazowieckim, które pełni rolę lidera w tym sektorze usług finansowych. Prawie trzy razy mniej jest ich na Pomorzu (12,9%) oraz na Dolnym Śląsku (12,6%). Rozkład geograficzny administrowanych nieruchomości ilustruje poniższa mapa.

PRODUKT SPRAWDZONY, BEZPIECZNY I POTRZEBNY

Ostre kryteria ustawowe, przewidziane w projekcie dwóch regulacji, w tym o odwróconym kredycie hipotecznym i o dożywotnim świadczeniu pieniężnym mogłyby pozwolić łącznie na stworzenie i zaoferowanie komplementarnych produktów, które spełniłyby oczekiwania klientów o różnym profilu. Jednocześnie beneficjentów tych produktów, oferowanych przez różne sektory, łączy jedna zasadnicza potrzeba: pozyskania środków na niezbędne z punktu widzenia ich życiowych potrzeb uzupełnienie niedoborów w budżecie domowym. Odwrócony kredyt hipoteczny został już uregulowany, ale wciąż jest niedostępny. I zapewne potrzeba będzie dokonać przeglądu tej regulacji, by ocenić, w jakim zakresie są w nim niezbędne zmiany do tego, by mógł zostać włączony szeroko do oferty bankowej. Natomiast procedowany do niedawna przez Ministerstwo Gospodarki projekt regulacji dożywotniego świadczenia pieniężnego potrzebuje jedynie tego, by jego proces legislacyjny został wznowiony. – Pozytywne, wieloletnie już doświadczenia praktyki oferowania produktów renty dożywotniej powinno znaleźć wsparcie w pozytywnej polityce informacyjnej po to, by Seniorzy nie doświadczyli skutków rosnącego ryzyka wykluczenia finansowego, związanego z niedostatecznymi budżetami domowymi, opartymi na emeryturach. Dzięki takim produktom jak renta dożywotnia mają oni szansę na to, by wreszcie stać się podmiotem odwrotnego zjawiska – włączenia finansowego – uważa Andrzej Roter, Dyrektor Generalny Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych.

– Hipoteka odwrócona w modelu sprzedażowym, czyli renta dożywotnia, staje się produktem coraz popularniejszym. Rynek stale rośnie, jednak jego potencjał, patrząc na zainteresowanie i potrzeby Seniorów, wydaje się być uśpiony. Szczególnie cieszą nas pozytywne opinie jakie otrzymujemy od klientów korzystających z tego innowacyjnego rozwiązania. Można stwierdzić, że hipoteka odwrócona na stałe wpisała się w krajobraz usług finansowych, dzięki którym można poprawić standard życia na emeryturze – dodaje Robert Majkowski, Prezes Zarządu Funduszu Hipotecznego DOM S.A.

Raport „Rynek odwróconej hipotek w modelu sprzedażowym. II kwartał 2015” powstał na podstawie danych o działalności funduszy hipotecznych, Członków Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych.