Ministerstwo Gospodarki, w ramach oczekiwanej przez uczestników rynku kompleksowej nowelizacji ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych, proponuje nowe zasady usuwania z baz BIG informacji o zobowiązaniach tzw. przedawnionych. KPF, w imieniu reprezentowanego przez siebie środowiska zarówno dostawców usług udostępniania informacji gospodarczej oraz ich użytkowników masowych, zdecydowanie sprzeciwia się tej propozycji, wskazując na brak jej merytorycznego uzasadnienia, a jednocześnie przewiduje negatywne skutki społeczne, gospodarcze wdrożenia takich zmian.
CZAS NA WNIOSKI Z ANALIZY DANYCH
Zaprezentowaną przez projektodawców intencją zmian jest próba osiągnięcia celu, określanego jako „wzmocnienie ochrony dłużnika przed nieprawdziwym wpisem” – pkt. III.6 projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (dalej ustawy o big). Intencja jest wyrażona w sposób bardzo czytelny, jednak uzasadnieniu brak jest już tej cechy. Za merytoryczne uzasadnienie nie mogą być uznane uwagi niektórych instytucjonalnych uczestników rynku opisujące przypadki komentarzy czy skarg, jakie do nich docierają od nieokreślonej liczby dłużników na dokonane w BIG wpisy dotyczące niezapłaconych przez te osoby zobowiązań. – W przekonaniu KPF tak istotna zmiana powinna być udokumentowania przez pomysłodawców wnioskami z pogłębionej analizy sytuacji w tym obszarze, jednak jak dotąd brak jest takich działań po ich stronie – mówi Andrzej Roter, Dyrektor Generalny KPF.
Wypełniając tę lukę, eksperci KPF dokonali analizy rynku, opisującej jego skalę, liczoną ilością informacji na temat zobowiązań znajdujących w bazach BIG. Opisali także skalę liczbową skarg wpływających od dłużników do BIG w związku z dokonaną w bazach BIG rejestracją informacji o zaleganiu przez tych dłużników ze spłatą zobowiązań. Danych do tej analizy dostarczyły KPF wszystkie, funkcjonujące w Polsce biura informacji gospodarczej. Analizie podlegały dane o niezapłaconych zobowiązaniach w bazach BIG, zarejestrowane na dzień 1 lipca 2014 r.
Zgodnie z uzyskanymi z BIG danymi, na dzień 1 lipca 2014 r. w bazach 4 biur znajdowało się łącznie aż 9.084.616 spraw, czyli informacji o niespłaconych zobowiązaniach, z czego tylko 2 122 w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca zaskarżono. To oznacza, że wnoszono skargi zaledwie wobec średnio 354 spraw miesięcznie. W tej liczbie zawierają się przeciętnie 133 skargi od dłużników-konsumentów i 221 – podnoszonych przez dłużników-przedsiębiorców. Jednocześnie warto zauważyć, iż w omawianym półroczu wyłącznie w przypadku średnio 95 skarg zgłoszonych przez dłużników miesięcznie wątpliwości okazały się zasadne, natomiast słusznego powodu nie znaleziono dla przeciętnie 257 miesięcznie. Zatem tylko co czwarta skarga została uznana za uzasadnioną. Na koniec wreszcie trzeba mocno podkreślić, iż tylko część z tych skarg odnosiła się do kwestii przedawnienia zobowiązań, co w sposób ewidentny wskazuje, że w odniesieniu do tego rodzaju informacji, ilość skarg była zapewne jeszcze mniejsza.
ZASADNE WNIOSKI
Eksperci KPF obliczyli, iż udział zgłoszonych jakichkolwiek skarg w całkowitej liczbie wszystkich zarejestrowanych w BIG informacji wyniósł0,023%. Warto zauważyć również, iż zgodnie z wnioskami z analizy danych odsetek skarg dłużników–niekonsumentów w liczbie wszystkich spraw dotyczących tej kategorii dłużników osiągnął wskaźnik ok. 0,16%. Jednocześnie analiza danych przeprowadzona przez ekspertów KPF wykazała, że ten indeks, liczony osobno dla kategorii dłużników-konsumentów – wyniósł niespełna 0,001% (!).
Informacja o relacji wniesionych do baz BIG skarg do ogółu wpisów o niespłaconych zobowiązaniach (w okresie 1 stycznia do 30 czerwca 2014 r.)
353,64 – tyle średnio miesięcznie do czterech BIG-ów wpłynęło wszystkich skarg;
132,83 – to przeciętna liczna skarg/reklamacji, zgłoszonych przez dłużników-konsumentów;
220,83 – to przeciętna liczba skarg/reklamacji od dłużników-przedsiębiorców;
0,023% – to udział jakichkolwiek skarg w całkowitej liczbie wszystkich informacji w bazach BIG;
0,016% – to odsetek skarg niekonsumentów do liczby wszystkich spraw, dotyczących tej kategorii dłużników
0,001% – to odsetek skarg konsumentów do liczby wszystkich informacji w BIG-ach o zobowiązaniach tej kategorii dłużników;
Analiza danych prowadzi do istotnej konstatacji o braku potrzeby ingerowania w kwestię usuwania informacji o zobowiązaniach przedawnionych, bowiem co do zasady, konsumenci nie kwestionują istnienia i prawdziwości tego typu informacji w BIG. Zaprezentowane dane potwierdzają sprawność nadzoru nad funkcjonowaniem BIG-ów w Polsce jak i jakość monitoringu praktyk biznesowych BIG-ów. Nie bez znaczenia jest tu zapewne fakt wypracowania w gronie Członków KPF w sektorze BIG-ów zasad dobrych praktyk i obowiązek audytu etycznego w tym obszarze. Jakkolwiek eksperci KPF podkreślają przede wszystkim fakt bardzo wysokiej jakości informacji, rejestrowanych we wszystkich czterech BIG-ach, zarówno pod względem merytorycznym, jaki i formalnym. W pierwszym przypadku odnosi się to do oceny ich prawdziwości, kompletności i aktualności, w drugim zaś do jakości przechowywania i przetwarzania danych zgodnie z przepisami ustawy. Na tej podstawie można stwierdzić autorytatywnie, iż informacje w pełni odzwierciedlają stan faktyczny, bowiem dominująca większość wpisów informacji w BIG ma charakter bezsporny.
SKUTKI SĄ DO PRZEWIDZENIA I NIE SĄ TRAKTOWANE WYSTARCZAJĄCO POWAŻNIE
Wyniki raportu „Sytuacja na rynku consumer finance”, realizowanego systematycznie co kwartał przez Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych wraz z Instytutem Rozwoju Gospodarczego SGH dowodzą, że z problemami ze spłatą zobowiązań boryka się znacząca część gospodarstw domowych w Polsce. Bezproblemową obsługę zobowiązań deklaruje zaledwie 32,8% spośród nich wobec 37% w poprzednim kwartale. Co więcej, prawie jedna trzecia (32%) nie wie, w jaki sposób ich obsługa będzie przebiegała w przyszłości.
Skala zobowiązań, względnie niska jakość bieżąca ich obsługi oraz rosnąca skala tych dłużników, którzy przewidują zaprzestanie obsługi zobowiązań w przyszłości to negatywne tło dla projektowanych zmian w prawie. Jest to bowiem naturalne, ekonomiczne podłoże do rosnącej skali moralnego hazardu i pogorszenia jakości postaw etycznych w obszarze zobowiązań. W efekcie należy przewidywać również nieznaczne, ale jednak pogorszenie dostępu do kredytu konsumentów, którzy co prawda mają wystarczającą zdolność kredytową, ale charakteryzujący się względnie wyższym ryzykiem kredytowym. – W kontekście narastającej restrykcyjności przepisów, odnoszących się do segmentu consumer finance, w tym w Polsce zapowiedzi takich zmian jak w ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym, Rekomendacji U, implementacji dyrektywy o kredycie hipotecznym, wymagających nie tylko jednorazowych nakładów na ich wdrożenie, ale podnoszących koszty bieżącego funkcjonowania (a to nie koniec katalogu takich zmian w prawie), także i ta propozycja, która znalazła się na szczęście jeszcze nadal w roboczych założeniach do zmian w ustawie o BIG, wdrożona pogorszyłaby warunki dostępu do kredytu dla klientów wyższego ryzyka – czyli młodych osób, wchodzących na rynek pracy i rynek kredytowy, uboższych, gorzej wykształconych – podkreślił Andrzej Roter, Dyrektor Generalny KPF.
KONSTRUKTYWNE REKOMENDACJE
KPF w trakcie prac parlamentarnych zgłosiło kompromisową propozycję, opartą o istniejące już obecnie w ustawie o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych podstawy, aby z BIG były usuwane informacje gospodarcze po upływie 10 lat od daty kiedy zobowiązanie stało się wymagalne. Obecnie z BIG muszą być usuwane informacje gospodarcze po upływie 10 lat od dnia przekazania tych informacji przez wierzyciela. – Wychodząc naprzeciw propozycjom Ministerstwa Gospodarki proponujemy, aby dokonać zmiany tego przepisu tak, aby termin 10-letni był liczony nie od daty przekazania informacji, lecz od daty, kiedy wierzyciel mógł żądać od dłużnika spłaty tego zobowiązania – przekonuje Marcin Czugan, Dyrektor Departamentu Prawno – Legislacyjnego KPF. Propozycja taka wyeliminuje z systemu „stare długi” realizując cel, jaki przyświecał Ministerstwu, przy tworzeniu projektu nowelizacji. – Należy zwrócić uwagę, iż termin 10-letni odpowiada podstawowemu, maksymalnemu terminowi przedawnienia roszczeń w prawie cywilnym, a więc propozycja jest spójna z innymi przepisami, w szczególności tworzącymi instytucję przedawnienia – dodaje Czugan.
