Działalność głównych grup podmiotów sektora finansowego poddana jest szczególnej regulacji publicznoprawnej, uwzględniającej ich wyjątkową pozycję w gospodarce. Dotyczy to zwłaszcza tych podmiotów, którym powierzane są środki klientów, a więc banków, SKOK-ów, domów maklerskich, funduszy inwestycyjnych/emerytalnych i towarzystw ubezpieczeniowych. Regulacje te mają przełożyć się na powszechne zaufanie do tych instytucji, przejawiające się jako przekonanie ich klientów, że nie będą one działać na ich niekorzyść oraz że wywiązywać się będą z podejmowanych zobowiązań. Takie powszechne zaufanie przekłada się na status i reputację instytucji zaufania publicznego, a więc charakteryzującej się wiarygodnością, rzetelnością, uczciwością i bezpieczeństwem. Cechy te mają charakter integralny, tzn. instytucją zaufania publicznego będzie jedynie podmiot, który łączy wszystkie te cechy w praktycznym działaniu.
Jeżeli zastanowić się nad charakterystyką całego sektora finansowego, to można dojść do wniosku, że także firmy niepoddane szczególnej regulacji, niezależnie od miejsca w strukturze rynku, są de facto instytucjami zaufania publicznego. A co najmniej, że traktowane są w ten sposób przez opinię publiczną. Wykonują one bowiem czynności, które przed erą deregulacji wykonywane były bezpośrednio przez instytucje regulowane. Instytucjom regulowanym nadal przypisywane są więc efekty działania pośredników kredytowych i ubezpieczeniowych, czy firm leasingowych, faktoringowych i pożyczkowych. I to niezależnie od tego, czy firmy te powiązane są, operacyjnie lub kapitałowo, z instytucjami regulowanymi. Jeżeli więc, przykładowo, naganne zachowanie pośrednika kredytowego szkodzi klientowi, to poszkodowanym jest także bank, który ten pośrednik reprezentuje. Nadszarpnięta bowiem zostaje reputacja tego banku jako instytucji zaufania publicznego. Stąd też we wspólnym interesie banku i jego partnerów biznesowych jest zapewnienie, że także partnerzy ci spełniają standardy instytucji zaufania publicznego. Również firmy, które nie są bezpośrednio powiązane z podmiotami regulowanymi, związane są oczekiwaniami klientów, którzy nie zawsze rozróżniają je od podmiotów regulowanych. Dotyczy to np. firm pożyczkowych, które – aby skutecznie konkurować z bankami – przyjmują standardy działania przypisane tradycyjnie instytucjom zaufania publicznego, a więc wiarygodności, rzetelności, uczciwości i bezpieczeństwa.
Powszechny charakter zaufania przynależny instytucji zaufania publicznego oznacza, że podmioty, którym przypisany jest ten status, nie mogą wybiórczo stosować jego standardów w relacjach wewnętrznych i zewnętrznych. Instytucja zaufania publicznego nie może działać etycznie i uczciwie w relacjach ze swoimi klientami, stosując równocześnie nieuczciwe praktyki wobec swoich pracowników, choćby z takiego praktycznego powodu, że osoby z tego kręgu mogą być także jej klientami. Z drugiej strony takie postępowanie pracodawcy może się odbić negatywnie na postępowaniu pracowników wobec klientów, burząc wśród nich wizerunek i reputację instytucji zaufania publicznego. Podobnie negatywny efekt będzie miało stosowanie nieuczciwych praktyk wobec dostawców, partnerów biznesowych, czy akcjonariuszy.
Analizując charakterystykę pojęcia instytucji zaufania publicznego można stwierdzić bliskie podobieństwo jego cech do tych charakteryzujących społecznie odpowiedzialny biznes finansowy. Etyczne i rzetelne budowanie relacji wewnętrznych i zewnętrznych to wspólny mianownik tych pojęć. Ich praktyczne wdrożenie leży w interesie własnym firm sektora finansowego. Z tego punktu widzenia społeczna odpowiedzialność to oczywistość w biznesie finansowym.
Jednakże kierowanie się wyłącznie utylitarnymi przesłankami w budowaniu modelu działania firmy jest ryzykowne w dłuższym okresie, ponieważ prędzej czy później wystąpią w otoczeniu czynniki, które zdawać się mogą wymuszać na uczestnikach sektora finansowego zachowania sprzeczne ze standardami instytucji zaufania publicznego, a więc i społecznie nieodpowiedzialne. Niekorzystna zmiana w gospodarce, innowacja zmieniająca zasady gry w sektorze, czy wejście nowych graczy – każde z tego rodzaju zdarzeń może skutkować dla zagrożonej nim firmy pokusą wyboru drogi na skróty.
Dlatego też podstawowym warunkiem społecznie odpowiedzialnego działania jest dla biznesu finansowego stworzenie i ciągłe pielęgnowanie systemu wartości firmy, tj. spójnego i uporządkowanego systemu norm i zasad etycznego postępowania, podzielanego i stosowanego – w odniesieniu do działalności firmy – przez właścicieli, management i wszystkich pracowników. System wartości, mocno wpisany w kulturę organizacyjną firmy, powinien uwzględniać także zewnętrzne normy prawne i normy samoregulacyjne sektora finansowego.
Wydaje się, że świadomość znaczenia systemu wartości firmy jest w sektorze finansowym bardzo silna, zwłaszcza po okresie publicznej krytyki całego sektora w latach 2008-2011. Systemy wartości firm, w połączeniu z działaniami o charakterze utylitarnym, sprawiają że prowadzenie społecznie odpowiedzialnego biznesu stało się oczywistością w sektorze finansowym. Upowszechnienie świadomości o takim stanie rzeczy jest oczywiście celem działań PR-owych, ale z pewnością można stwierdzić, że nie przedstawiają one fałszywego obrazu rzeczywistości.
