Przygotowany przez Konferencję Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce Raport kwartalny prezentuje unikatowe dane na temat rynku wierzytelności trudnych, w tym wierzytelności nieregularnych. Unikatowe ze względu na połączenie w jednym dokumencie danych dotyczących zarówno wierzytelności sektora bankowego, finansowego oraz niefinansowego, wierzytelności gospodarczych i konsumenckich daje pełniejszy obraz rynku, z którego można rzetelnie spojrzeć na branże i stan sektora w Polsce.

W kategorii kredytów trudnych mieszczą się zarówno wierzytelności wymagalne, a więc takie, których termin zapłaty już upłynął, jak i niewymagalne, a więc takie, których termin płatności przypada w bliższej lub dalszej przyszłości.
Systematyczny wzrost obliga wierzytelności trudnych

Jak wskazują dane prezentowane w cyklicznych Raportach KPF, obligo wierzytelności trudnych obsługiwanych przez firmy windykacyjne podlega sukcesywnemu wzrostowi. Tendencja ta stanowi realizację wcześniejszych prognoz ekspertów rynku wierzytelności i w kolejnych kwartałach i latach pozostanie prawdopodobnie bez zmian. Tylko z pozoru wzrost wierzytelności trudnych można uważać wprost za zjawisko negatywne. Dodatnia dynamika danych liczbowych prezentowana w Raporcie jest podyktowana zarówno rosnącym rynkiem należności (kredytowych, pożyczkowych, z tytułu usług telekomunikacyjnych itp.), jak i efektami specjalizacji usług świadczonych przez poszczególne podmioty rynkowe. Można zatem uznać, iż wzrost obliga wierzytelności trudnych jest po części wynikiem rozwoju gospodarki polskiej.
Charakterystyka rynku wierzytelności

Największy udział wśród wierzytelności zarządzanych przez firmy windykacyjne zrzeszone w KPF stanowią wierzytelności należące do funduszy sekurytyzacyjnych, pochodzące pierwotnie od banków.

W tej grupie wierzytelności tylko w okresie ostatnich trzech lat obserwuje się największą dynamikę wzrostu. Przyczyn takiego zjawiska jest z pewnością kilka. Banki są największą grupą dostawców wierzytelności trudnych na rynku obrotu wierzytelnościami. Odnotowują bowiem ciągły wzrost portfeli wierzytelności, czego naturalną konsekwencją jest nominalny i ilościowy wzrost kredytów nieregularnych. Wpływ na wzrost wolumenu wierzytelności trudnych w bankach mają również
czynniki gospodarcze, a w szczególności zauważalne w ciągu ostatnich lat spowolnienie gospodarcze w Polsce. Jednocześnie przepisy szczególne normujące działalność banków, w tym przepisy podatkowe, regulujące kwestie obrotu wierzytelnościami sprawiają, iż współpraca banków z funduszami sekurytyzacyjnymi jest optymalna podatkowo. Z pewnością nie bez znaczenia dla rozwijającej się współpracy banków i funduszy sekurytyzacyjnych jest również fakt podlegania funduszy sekurytyzacyjnych nadzorowi finansowemu.

Na drugim miejscu pod względem dynamiki wzrostowej raport odnotowuje obligo wierzytelności trudnych administrowanych przez windykatorów, których źródłem byli operatorzy telekomunikacyjni i szeroko rozumiani dostawcy mediów. Tendencja ta wynika w znacznej mierze z dążenia firm do ustawicznego podwyższania jakości świadczonych usług podstawowych, a więc handlowych. Tym samym naturalną konsekwencją staje się powierzenie monitoringu płatności opóźnionych lub wymagalnych, znaczącego pod względem liczebności portfela wyspecjalizowanym podmiotom windykacyjnym, gwarantującym wysoką efektywność działań i jednocześnie skupienie się zleceniodawców na działalności głównej.

Najmniejszy udział w grupie wierzytelności zarządzanych przez firmy windykacyjne stanowią ich należności własne, a więc skupione od wierzycieli pierwotnych, czyli działania na własny rachunek.

Z pewnością do takiej struktury portfela wierzytelności zarządzanych przez firmy windykacyjne przyczyniły się niejasne przepisy podatkowe i rozbieżne interpretacje podatkowe w zakresie cesji wierzytelności i jej skutków na tle ustawy podatku od towarów i usług. Z drugiej strony forma współpracy z wierzycielami pierwotnymi polegająca na zakupie pakietu wierzytelności zarezerwowana jest dla podmiotów posiadających dostęp do optymalnych kosztowo źródeł finansowania cesji wierzytelności.

Równolegle ze wzrostem obliga wierzytelności zarządzanych przez firmy windykacyjne, wzrasta również liczba wierzytelności. Według danych prezentowanych w Raporcie na dzień 30.09.2013 jest to imponująca skala 7,71 mln sztuk.

Mając na uwadze średnie zadłużenie przypadające na jednostkową wierzytelność wynoszące 5,18 tys. zł, zdecydowanie nadal w portfelu wierzytelności trudnych obsługiwanych przez firmy windykacyjne, w większości przypadków stanowią wierzytelności konsumenckie.

W ostatnich kwartałach wzrósł w portfelu wierzytelności zarządzanych przez firmy windykacyjne udział wierzytelności gospodarczych, należnych od dłużników będących szeroko rozumianą grupą przedsiębiorców.

Perspektywy rozwoju rynku wierzytelności

W kolejnych okresach należy oczekiwać dalszego zauważalnego wzrostu obliga wierzytelności gospodarczych w portfelach firm windykacyjnych. Szczególnie wzrost ten może dotyczyć należności wobec tzw. małych i średnich przedsiębiorstw, należących głównie do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Specyfika dochodzenia należności od tej grupy dłużników w znacznej mierze jest zbieżna z procesem windykacji należności konsumenckich.

Nadal niszową, unikalną grupę wierzytelności trudnych w obsłudze firm windykacyjnych, stanowić będą z pewnością duże wierzytelności gospodarcze, których dłużnikami są spółki prawa handlowego.

Specyfika procesu windykacji tego rodzaju wierzytelności wymaga organizacji odmiennego niż w przypadku windykacji tzw. masowej procesu windykacji. Obecnie na rynku firm windykacyjnych w tej dziedzinie windykacji wyspecjalizowało się zaledwie kilka firm i najprawdopodobniej liczba ta nie będzie istotnie wzrastać. Ta część portfela wierzytelności, których wierzycielami pierwotnymi są głównie banki, jeszcze w najbliższych kilku latach, z pewnością w zdecydowanej części pozostanie poza obsługą firm windykacyjnych.

Reasumując dane przedstawione w Raporcie kwartalnym Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce, wskazać należy, iż firmy windykacyjne umocniły i ugruntowały swoją pozycję na polskim rynku. W znacznej mierze przyczyniła się do tego specjalizacja działalności wielu przedsiębiorców i konieczność dywersyfikacji świadczonych usług. Zarówno przedsiębiorcy- praktycy życia gospodarczego, jak i regulator dostrzega konieczność istnienia tej branży. Sprawne i profesjonalne funkcjonowanie firm windykacyjnych na rynku, zapewnia bowiem zarówno przedsiębiorcom, jak i konsumentom, ochronę ich dóbr , przywraca płynność finansową i ogranicza ryzyko niewypłacalności.

***

Joanna Nowicka-Kempny, Doradca KPF ds. Zarządzania Wierzytelnościami

Joanna Nowicka-Kempny – prawnik i ekonomista, posiada certyfikat MBA, od 20 lat związana zawodowo z zarządzaniem wierzytelnościami, początkowo w Europejskim Funduszu Leasingowym S.A., następnie w Banku BPS S.A., w latach 2008-2013 Prezes Zarządu Centrum Finansowego Banku BPS S.A., wieloletnie doświadczenie zawodowe oraz zainteresowania naukowe skupia wokół zagadnień związanych z zarządzaniem wierzytelnościami gospodarczymi, w szczególności poprzez  restrukturyzację przedsiębiorstw i procesy upa24dłościowe przedsiębiorców.