Analiza treści projektu ustawy o komornikach sądowych (projekt z dnia 22 listopada 2016 r.) oraz projektu ustawy o kosztach komorniczych (projekt z dnia 26 października 2016 r.), jak również wykonanej przez KPF analizy danych dotyczących skuteczności działalności kancelarii komorniczych w Polsce, budzi obawy co do przyszłości prowadzenia postępowań egzekucyjnych w aspekcie zwiększenia szybkości i skuteczności odzyskiwania egzekwowanych długów.

Eksperci przedstawiają wnioski z analizy danych

Proponowane rozwiązania w zakresie zmian w finansowaniu kosztów prowadzenia egzekucji przez komorników prowadzić będą do poważnych turbulencji czy nawet finansowej zapaści dużej grupy kancelarii. Przy nowych założeniach, co potwierdzają wyniki analiz, pozycja finansowa wszystkich kancelarii komorniczych ulegnie znacznemu pogorszeniu, a w przypadku tych zatrudniających 8 pracowników i prowadzących do 2 500 spraw rocznie, praktycznie nie ma szans na utrzymanie płynności finansowej. Przychody kancelarii komorniczych zmaleją drastycznie, w wyniku czego wyeliminowana zostanie znaczna ich liczba. To w konsekwencji utrudni dostęp do ich usług i spowoduje nieściągalność części długów. Obniżenie opłat komorniczych w pierwszym okresie reakcji na to zjawisko, wywoła procesy dostosowawcze, wśród których najważniejszym działaniem będzie redukcja zatrudnienia. Proces ten dotknie zarówno pracowników biurowych, jak też aplikantów i asesorów. Dodatkowo, nałożenie na komornika obowiązku osobistego dokonywania szeregu czynności, uniemożliwi mu wywiązanie się z już nałożonych na niego obowiązków oraz dodatkowo spowolni i ograniczy skuteczność procesu egzekucji.

Wszystkie wymienione konsekwencje będą miały poważny, negatywny wpływ na pozycję finansową wierzycieli wszystkich sektorów polskiej gospodarki, a dalej – na ich zdolność do wywiązywania się z zobowiązań. To, z czym będą mieli do czynienia, to straty finansowe wynikające z jakości portfeli należności, ograniczone możliwości inwestowania oraz wprowadzania na rynek nowych produktów, a także mniejsza zdolność i skłonność do poprawy warunków pracy i płacy oraz ograniczanie zatrudnienia.

Katalog konsekwencji negatywnych jest szeroki

W ocenie KPF, w projektowanych regulacjach nie położono wystarczającego nacisku na dalszą digitalizację postępowań egzekucyjnych, co stanowiłoby realną szansę zminimalizowanie poważnych i negatywnych konsekwencji opisanych powyżej. Tym samym wyklucza się ważne źródło podniesienia skuteczności procesu egzekucyjnego w Polsce. Kierunek informatyzacji, wytyczony nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie w dniu 8 września 2016 r., jest bowiem postrzegany przez środowisko wierzycieli jako duża szansa i nadzieja na poprawę stanu egzekucji sądowej.

Pojawiające się po analizie obu projektów ustaw liczne i poważne wątpliwości interpretacyjne, wpłyną przy tym znacząco na długość i skuteczność postępowań. Zdezorganizują one spójność procesu egzekucji oraz skuteczne spełnianie roszczeń wierzycieli (w tym takich wierzycieli jak wierzyciele alimentacyjni czy Skarb Państwa). To zaś spowoduje wzrost liczby bezzasadnych skarg na czynności komornika oraz opieszałość postępowań, dodatkowo podnosząc ich koszty.

Konferencja uzgodnieniowa niezbędna

Rozumiejąc i popierając kierunkowo postulat kompleksowego uregulowania ustroju i zasad wykonywania zawodu komornika sądowego, jak również wprowadzenia przejrzystych zasad finansowania systemu egzekucji sądowej, w ocenie KPF, należy kontynuować prace w ścisłej współpracy ze środowiskami wierzycieli, komorników, dłużników oraz teoretyków prawa (przedstawicieli doktryny), czemu służyć powinna także merytoryczna konferencja uzgodnieniowa. Tej formie merytorycznej dyskusji i rzeczowych uzgodnień należy poświęcić odpowiednią ilość czasu i uwagi Ministerstwa Sprawiedliwości. Tym bardziej, że odnoszące się do egzekucji komorniczej zmiany w prawie mają kardynalne znaczenie nie tylko dla gospodarki, ale również dla zachowania szacunku dla stanowionego prawa, szacunku dla organów Państwa oraz dla podstawowych instytucji społecznych, tworzących życie gospodarcze naszego kraju. Już dziś niska skuteczność egzekucji powoduje, że postępuje erozja najbardziej zasadniczych wartości społecznych, rośnie zjawisko hazardu moralnego i obniża się poziom moralności finansowej Polaków. Czas wyjść z zamykającego się kręgu niskiej skuteczności egzekucji, niskiej pozycji zawodu komornika i braku szacunku społecznego dla egzekucji prawa, w tym ochrony praw wierzyciela poprzez wykonywania wyroków sądu.

Pełna treść stanowiska KPF do pobrania:

Stanowisko KPF ws. projektu ustawy o komornikach sądowych i kosztach komorniczych

Załącznik 1: Raport „Moralność finansowa Polaków

Załącznik 2: Znaczenie egzekucji komorniczej oraz jej skuteczności – analiza na podstawie badań